Het ontvangen van een bijstandsuitkering gaat gepaard met rechten én plichten. Het handhavingsplan dat de raad op 1 oktober 2015 heeft vastgesteld, beschrijft wat er gedaan wordt om naleving van de plichten te garanderen. Maar richten we ons niet te veel op de kleine groep die misbruik maakt, in plaats van de grote groep die echt hulp nodig heeft? PvdA-GroenLinks pleitte daarom vooral voor een menselijke maat.
Handhavingsplan
Wie geen of onvoldoende inkomsten heeft om van te kunnen leven, kan in Nederland terugvallen op de sociale zekerheid. De bijstand die gemeenten verstrekken is daarbij het laatste vangnet. Om te zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt die daarbij horen, wordt ingezet op preventie en repressie. Preventief wordt getracht de verplichtingen duidelijk te maken, zodat mensen ze ook na kunnen leven. Wanneer iemand desondanks misbruik maakt, wordt er een sanctie opgelegd. In het beleidsplan handhaving is opgenomen wat de gemeente hiervoor doet.
Focus te sterk op misbruik
Vanzelfsprekend moet misbruik van bijstand worden bestrafd. Maar de laatste jaren ligt de focus wel heel sterk op de kleine groep die misbruik maakt, wat ten kostte gaat van de grote groep die terecht bijstand ontvangt. Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van zogenaamde ‘fraudeurs’ niets anders heeft gedaan als informatie te laat ingeleverd, de regels verkeerd begrepen heeft of de complexiteit niet kunnen begrijpen. Dat zijn niet de echte fraudeurs die willens en wetens misbruik maken om er zelf beter van te worden.
Fraude is een keuze?
PvdA-GroenLinks vindt het dan ook niet terecht dat het college in haar visie aangeeft dat fraude een keuze is. Daarmee wordt geheel voorbij gegaan aan de veelheid van ‘fraude’ vanuit onkunde of onwetendheid. Volgens de wet is dat echter wel aan te merken als fraude. In de visie wil PvdA-GroenLinks terugzien dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen onbewust en bewust handelen. Dit overeenkomstig een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep, waaruit blijkt dat gemeenten wel degelijk rekening moeten houden met individuele omstandigheden en verwijtbaarheid. Zet dat dan ook in je visie! Helaas werd een voorstel van de fractie -ondanks steun van SP, CDA en D66 – alsnog weggestemd door Gemeentebelangen en de VVD.
Respecteer bestaansminimum!
Een ander punt waar PvdA-GroenLinks veel moeite mee heeft, is het mogelijk loslaten van de beslagvrije voet. Dit is het absoluut bestaansminimum dat we in Nederland met elkaar hebben afgesproken. Bijvoorbeeld deurwaarders moeten daar ook rekening mee houden. Het college mag dit in bepaalde gevallen tot maximaal 6 maanden loslaten en iemand geen enkele euro uitkering betalen. PvdA-GroenLinks wilde dat het college hier zeer terughoudend mee om gaat. Problemen worden er waarschijnlijk groter door (waarvan de kosten vaak later alsnog bij de gemeente terecht komen) en bovendien kunnen er ook derden zoals kinderen de dupe van worden. Dit voorstel werd gelukkig wel met steun van alle fracties aangenomen.
‘Regelvrije bijstand’
In de commissie van 11 juni 2015 had de fractie al gepleit voor ruimte om anders naar de bijstand te kijken. Niet vanuit wantrouwen en controle, maar door mensen vooraf meer vertrouwen en ruimte te geven. In het land worden op diverse plekken pilots voorbereid om hiermee te experimenteren. PvdA-GroenLinks wil dat Vught zich daarbij aansluit. Minder regels en meer maatwerk moet mensen stimuleren. Wethouder Saskia Heijboer gaf aan nog dit jaar met een reactie te komen op dit voorstel.
Toine van de Ven
